COVID-19’UN HAVA TAŞIMA İŞLETMELERİ YOLCULARI İLE PAKET TUR SÖZLEŞMELERİ KATILIMCILARININ ÜCRET İADELERİNE ETKİSİ

A) COVID-19 NEDENİYLE YAŞANAN SÜREÇ

Ülkemizde ve dünyada Covid-19 salgını nedeniyle olumsuz yönde en çok etkilenen sektörlerden başında hiç şüphesiz turizm ve havacılık sektörleri yer almaktadır. Bunun başlıca sebebi ise ülkelerde vaka sayılarının artmaya başlaması ile birlikte öncelikle uluslararası uçuşlarda ardından da yurtiçi uçuşlarında uçuş yasaklarının getirilmesidir. Yasaklar neticesinde, hava taşıma işletmeleri planlı uçuş seferlerini iptal etmek zorunda kalmış ve paket seyahat turu hizmetleri sunan turizm acenteleri (paket tur düzenleyicileri) de planlanan tarihlerde tur hizmetlerini ifa edememişlerdir. Söz konusu planlı uçuş seferlerine ve tur hizmetlerine ilişkin sözleşmelerin feshi ve ödenmiş olan ücret iadeleri noktasında, gerek şirketlerin yaşayacağı ekonomik sıkıntıları asgari düzeyde tutabilmek gerekse tüketicilerin haklarının temini adına ilgili mevzuatlarda düzenlemeler yapılmış ve iade sürecine ilişkin belli prosedürler getirilmiştir.

B) SÜRECİN HAVA TAŞIMA İŞLETMELERİ YOLCULARINA ETKİSİ

İlk olarak, 25/03/2020 tarihli 31079 Sayılı Resmî Gazetede Yayımlanan “Hava Yolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik (SHY-Yolcu)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile aşağıda yer alan hükümler düzenlenmiştir.

“GEÇİCİ MADDE 1 – (1) COVID-19 salgını nedeniyle 5/2/2020 tarihinden itibaren uçuşun iptal edilmesi durumunda, bu iptaller sebebiyle uçuşu icra eden veya etme taahhüdünde bulunan hava taşıma işletmesi 8 inci, 9 uncu ve 10 uncu maddelerde yer alan hükümlerden uçuş yasakları kalktıktan sonraki iki ay sonuna kadar muaftır.

(2) COVID-19 salgını nedeniyle uçuşu iptal edilen yolcunun, hava taşıma işletmesinin boş koltuk durumuna bağlı olarak istediği bir tarih için bilette değişiklik yapma veya bileti açığa alma hakkı vardır. Yolcu, açığa alınıp kullanılmayan biletin iadesini uçuş yasakları kalktıktan sonraki iki ayın sonrasında hava taşıma işletmesinden alabilir.”

İşbu geçici maddenin birinci fıkra hükmü zaman bakımından geriye yürütülerek, 5/02/2020 tarihinden sonraki süreçte uçuşları Covid-19 salgını nedeniyle iptal edilen yolcuların, tazminat, geri ödeme, güzergâh değişikliği ve hizmet talebi haklarına ilişkin edimlerin ifalarının uçuş yasakları kalkmasından iki ay sonrasında gerçekleştirileceği düzenlemiştir.

Bununla birlikte aynı maddenin ikinci fıkrası uyarınca, yolcular iptal edilen uçuşlarının tarihlerini ileri bir tarihle değiştirme veya söz konusu biletlerini açığa alma haklarına sahiptirler. Ayrıca yolcuların evvelce açığa almış oldukları biletleri varsa, bu biletlerine ilişkin ücret iadelerini de yine uçuş yasakları kalktıktan sonraki iki ayın sonunda ilgili hava taşıma işletmelerinden alabileceklerdir.

C) SÜRECİN PAKET TUR SÖZLEŞMELERİ KATILIMCILARINA ETKİSİ

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi, planlı uçuş seferlerinin iptal edilmesi, yalnızca hava taşıma işletmelerinden alınan uçak bileti satın alan yolcuları değil, aynı zamanda paket tur düzenleyicilerinden tur hizmeti satın alan tüketicileri (katılımcılar) de yakından ilgilendirmektedir. Bilindiği üzere, paket tur düzenleyicilerinin önemli bir çoğunluğu hizmetlerini ifa ederlerken ulaşım aracı olarak hava yolu taşımacılığını kullanmaktadırlar. Bunun doğal bir sonucu olarak birçok paket tur düzenleyicisi de önceden planlanmış tur hizmetlerini ifa edememiş ve iptal edilen tur ücretlerinin iadeleri sürecinde sorunlar gündeme gelmiştir. Zira, tur düzenleyicileri de yolcular gibi hava taşıma işletmelerine ödemiş oldukları ücretlerin iadelerini uçuş yasaklarının kalkmasını izleyen iki ayı beklemek zorundadırlar. Bundan mütevellit tur düzenleyicileri de katılımcıların “Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği’nin” 16. maddesi uyarınca sözleşmelerini feshedip ödemiş oldukları ücretlerin iadesini talepleri karşısında zorluklar yaşamışlardır.

Yukarıda açıklamış olduğumuz bu durumun yarattığı ekonomik zorluğun önüne geçebilmek bakımından “Hava Yolu İle Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik (SHY-Yolcu)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik”e paralel bir düzenleme olarak 15/05/2020 tarihli 31128 Sayılı Resmî Gazetede Yayımlanan “Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile aşağıda yer alan hükümler düzenlenmiştir.

“Covid-19 salgını nedeniyle sözleşmenin feshi

GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin 16 ncı maddesi kapsamında yapılan bedel iadelerinin, fesih bildiriminin paket tur düzenleyicisi veya aracısına ulaşmasından itibaren on dört gün içerisinde yapılması esastır. Ancak, COVİD-19 salgını nedeniyle, 5/2/2020 tarihinden itibaren ifası öngörülen ve hava yolu ile ulaştırma içeren paket tur sözleşmelerine ilişkin bedel iadelerinde, paket tur düzenleyicisi veya aracısı tarafından hava taşıma işletmelerine ödenip belgelendirilen uçuş bedeli, uçuş yasağı kalktıktan sonraki altmışıncı günü izleyen on dört gün içerisinde katılımcıya iade edilir.

(2) Katılımcının bilgilendirilmesi ve açık onayının alınması koşuluyla, ödenmesi zorunlu vergi, harç ve benzeri yasal yükümlülüklerden doğan masraflar hariç olmak üzere katılımcının ödemiş olduğu bedel, uçuş yasağı kalktıktan sonraki altmışıncı günü izleyen on dört gün içerisinde iade edilir.

(3) Katılımcının birinci veya ikinci fıkrayı tercih ettiğine ilişkin yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile bilgilendirilmesi ve onayının alınmasında ispat yükü paket tur düzenleyicisi veya aracısına aittir.”

İşbu geçici maddenin birinci fıkrasında, yapılacak iadelere ilişkin ikili bir ayrıma gidilmiştir. Fıkranın ilk cümlesi ile Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliği’nin 16. maddesinde bedel iade taleplerinin tur düzenleyicisi veya aracısına ulaşmasını takip eden on dört gün içerisinde yapılması hükmü korunmuştur. Ancak aynı fıkrada, hava yolu ile ulaştırma içeren ve 05/02/2020 tarihinden itibaren gerçekleştirilmesi planlanıp Covid-19 salgını nedeniyle iptal edilen turlara ilişkin uçuş yasaklarının kalkmasından sonraki altmışıncı günü izleyen on dört gün içerisinde “uçuş bedeline tekabül eden ücretin” katılımcıya iade edileceği düzenlenmiştir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, katılımcıya ondört gün içerisinde iadesi sağlanacak ücret rehber hizmeti, konaklama ve gıda ücreti gibi uçuş bedeli dışında kalan ücretlerdir. Uçuş bedeli ise tur düzenleyicisi/aracısı tarafından hava taşıma işletmesine ödenmiş ve bunun belgelendirilmiş olması şartıyla uçuş yasaklarının kalkmasından sonraki altmışıncı günü izleyen on dört gün içerisinde ödenecektir.

Maddenin ikinci fıkrasına göre ise, paket tur düzenleyicileri, katılımcıların açık onaylarını almak koşuluyla, ödenmesi zorunlu vergi, harç ve benzeri yasal yükümlülükler dışında kalan paket tutarının tamamının iadesini için uçuş yasaklarının kalkmasından sonraki altmışıncı günü izleyen on dört gün içerisinde gerçekleştirme hakkına sahip olacaklardır.

Maddenin son fıkrasında, katılımcıların iade taleplerine ilişkin ilk iki fıkra arasında bir seçimlik hak tanınmış ve ihtilaf halinde hangi seçimlik hakkın kullanıldığının ispat külfeti tur düzenleyicileri üzerine bırakılmıştır. Her ne kadar iki fıkra arasında katılımcılara bir seçimlik hak tanınmış ise de ikinci fıkra düzenlemesi ile yalnızca uçuş bedeli değil de ücretin tamamının iadesi için uçuş yasaklarının kalkması koşulu getirildiğinden, esas itibariyle bu madde hükmü paket tur düzenleyicileri lehine düzenlemedir. Bu sebepledir ki, ikinci fıkra hükmünün uygulanabilmesi için katılımcıların bilgilendirilmesi ve açık onaylarının alınması koşulu getirilmiştir.

SONUÇ

25/03/2020 tarihli 31079 Sayılı Resmî Gazetede Yayımlanan “Hava Yolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik (SHY-Yolcu)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile getirilen düzenleme uyarınca, 05/02/2020 tarihinden sonraki süreçte Covid-19 nedeniyle uçuşları iptal edilen yolculara aşağıda yer alan 3 farklı seçimlik hak tanınmış olup, yolcular bu seçimlik haklardan herhangi birini tercih ederek hava taşıma işletmesinden talepte bulunma hakkına sahiptirler. Buna göre, uçuşları iptal edilen yolcular:

1. İptal edilen uçuşa ilişkin ücret iadesi talep edebilirler. Ancak uçuş yasakları kalktıktan iki ay sonrasında hava taşıma işletmesi tarafından ücretin iadesi sağlanacaktır.
2. İptal edilen uçuşlarını ileri bir tarihte gerçekleştirilmesi planlanan uçuş ile değiştirebilirler.
3. İptal edilen uçuşlarının biletlerini açığa aldırabilirler.

Buna paralel olarak, paket tur sözleşmeleri kapsamında seyahatleri 05/02/2020 tarihinden sonraki süreçte Covid-19 salgını nedeniyle iptal edilen katılımcılar aşağıda yer alan 2 seçimlik haktan birini tercih edebileceklerdir:

1. Derhal fesih haklarını kullanarak ödedikleri tur ücreti içerisinde uçuş bileti dışında kalan ücreti fesih bildirimlerinden itibaren on dört gün içerisinde alabilirler. Paket tur düzenleyicisi tarafından hava taşıma işletmesine ödenmiş ve belgelendirilmiş uçuş biletine tekabül eden ücret miktarı ise uçuş yasaklarının kalkmasından sonraki altmışıncı günü takip eden on dört gün içerisinde kendilerine iade edilecektir. Bu noktada, ödenen ücretin ne kadarının uçuş bedeline ilişkin olduğu katılımcılar tarafından bilinemeyeceği için buna ilişkin ödeme belgesi paket tur düzenleyicisinden talep edilmelidir.
2. Katılımcılar açık onay verdikleri takdirde ödenen paket tur ücretinin tamamı uçuş yasaklarının kalkmasından sonraki altmışıncı günü takip eden on dört gün içerisinde kendilerine iade edilebilecektir.

“Hava Yolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik (SHY-Yolcu)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” metni için tıklayınız:

https://resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/03/20200325-15.htm

“Paket Tur Sözleşmeleri Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” metni için tıklayınız:

https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/05/20200515-8.htm