AVRUPA BİRLİĞİ ADALET DİVAN’IN, UNUTULMA HAKKINA DAİR ÖN KARARINA DAİR NOTLAR

Fransız Veri Koruma Otoritesi, Commission Nationale de L’informatique et des Libertés (CNIL), tarafından 2016 yılında Google’a, unutulma hakkı talebini global olarak tüm arama motorlarını kapsayacak şekilde yerine getirmesi gerektiği yönündeki talimata uymadığı gerekçesiyle kesilen 100.000 Avroluk para cezasının iptali talebiyle Fransız Danıştay’ı, Conseil d’État, önünde görülen davada, bahsi geçen para cezasının dayanağını oluşturan AB Veri Koruma Yönergesi (Directive 95/46/EC) hükmünün doğru yorumu için Avrupa Birliği Adalet Divan’ın (Court of Justice of European Union) görüşünü istemişti.

Bu görüş talebi, Avrupa Birliği’nin İşleyişine Dair Anlaşma’nın (Treaty on the Functioning of the European Union) 267. maddesinde düzenlenen ön karar (preliminary ruling) müessesinin işletilmesi yoluyla yapılmıştı. Adalet Divanı, kendisine 3 başlık halinde yönetilen sorulara dair kararını 13 hakimden oluşan Büyük Daire’de (Grand Chamber) görüşüp 24 Eylül 2019’da karara bağladı.

http://curia.europa.eu/juris/document/ adresinden karar metninin tamamına ulaşabilirsiniz.

Adalet Divan’ın, Fransız Danıştayı’nın Directive 95/46/EC’in ilgili maddesinin nasıl yorumlanması gerektiğine dair görüş talebine üzerine verdiği bu cevabı, hem talepte bulunan mahkemeyi hem de diğer AB üyesi ülkelerin mahkemelerini bağlayıcı nitelikte.

İhtilaf esasen, Directive 95/46/EC hükümleri uyarınca kesilmiş bir idari para cezasına ilişkin ise de, Adalet Divanı kararında unutulma hakkının uygulanma alanını tespit açısından ilgili AB Veri Koruma Yönergesi hükümlerini incelerken, aynı zamanda Genel Veri Koruma Tüzüğü’nün (GDPR) unutulma hakkını düzenleyen hükümlerini de değerlendirmiş. O nedenle, hüküm aynı zamanda GDPR’ın 17. Maddesi hükmünün yorumu açısından da esas alınacak.

Kararda prensip olarak, Directive 95/46/EC hükümleri ya da GDPR hükümlerinin yorumu açısından, unutulma hakkını kullanan ilgili kişinin silinmesini istediği verilerinin, arama motorunun tüm AB Üyesi Ülkelerini kapsayan versiyonlarından çıkarılmasının zorunlu olduğu; ancak ilgilinin unutulma hakkını arama motoru operatörünün kanunen dünyadaki tüm arama motorları versiyonları açısından uygulama zorunluluğu olmadığı belirtiliyor.

Karardan sonra “unutulma hakkı sadece Avrupa’da uygulanır” şeklinde atılan haber başlıkları ise kararın özünü tam da doğru yansıtmıyor diye düşünüyorum. Adalet Divanı kararı detaylı bir analiz içeriyor ve başka şeyler de söylüyor.

Avrupa Adalet Divanı, veri sorumlusunun unutulma hakkı açısından kanuni yükümlülüğünü yerine getirirken, unutulma hakkınnın uygulamasını sadece talebin yapıldığı ülkeyle sınırlamıyor tüm AB Üye Ülkelerini de kapsar şekilde uygulamanın zorunlu olduğunu söylüyor. Sonra da, operatörün, bu talebe konu olan bilgilere/linklere, AB Üye Ülkelerindeki internet kullanıcılarının erişimlerini etkili şekilde engellemesini istiyor ya da en azından, AB Üyesi Ülkelerden birinden ilgili kişinin isimini yazarak, unutulma hakkına konu olan bilgilere ulaşmasını ciddi manada önlemeye / teşvik etmemeye yönelik gerekli önlemleri almasını gerekli görüyor. Bu arada unutmadan altını çizelim, arama motoru operatörü unutulma hakkı açısından esasen sadece ilgili kişinin adı kullanılarak yapılan aramalardaki sonuçlardan (indeklemedeki) linki çıkarıyor, yani bilginin kaynak siteden kaldırılması arama motoru operatörünün yükümlülüğü değil.

Adalet Divanı kararında, global dünya düzeninde unutulma hakkının gerçek anlamda tam bir etki sağlaması için arama motrunun tüm versiyonları açısından listeden çıkarmanın gerçekleşmiş olması gerekeceğini kabul ediyor ancak; buna rağmen (1) AB dışındaki ülkelerin böyle bir hakkı tanımamış olabileceği veya (2) ilgili kişilerin hakları açısıdan farklı düzenlemeler getirmiş olabileceklerinin de dikkate alınması gerektiğini ve (3) kişisel verilerin korunmasına dair kişilik hakkının da “vazgeçilmez haklar”dan olmadığını hatırlatıyor. Buna bağlı olarak kişisel verilere dair kişilik hakları ile internet kullanıcılarının haber alma özgürlüğü arasında bir denge sağlanması gerektiğini vurguluyor. Bunlara ve kararda yer alan diğer gerekçelere dayanarak maddenin yorumuna dair nihai kararını açıklıyor.

Karar gerçekten de konuya her açıdan bakan ve gerekli dengeleri gözeten bir karar.

Adalet Divanı, bir yandan unutulma hakkı açısından AB Üye Ülkelerinin sınırlarının ötesinde veriye erişimi kaldırılmasını şu an için zorunlu kılan açık bir hüküm olmadığından bahsederken; diğer yandan bunu engelleyen açık bir düzenleme olmadığının da altını çiziyor. Burası aslında çok önemli. Zira Adalet Divanı, kişilik haklarının korunması açısından kendi ülkesinde kabul edilen standatları dikkate alarak, bir kişinin özel hayatının ve kişisel haklarının korunması ve diğerlerinin haber alma özgürlüğü arasındaki denge testi konusunda her bir AB Üye Ülke mahkemesinin veya veri koruma otoritesinin karar vermekte yetkisi olduğunun altını çiziyor ve bu denge testi sonunda mahkemenin/otoritenin uygun görmesi halinde veri arama motoru operatörünü, ilgili kişinin unutulma hakkının operatörün tüm arama motoru versiyonlarında uygulanması yönünde karar verebileceğini de kararın 72. paragrafında açıklıyor.

Kısacası, bu haliyle GDPR açısından unutulma hakkının kullanıldırılması anlamında arama motoru operatörü/leri için AB Üye Ülkelerinin sınırlarının ötesinde bir zorunluluğun kanunen olmadığı tespit edilmiş oldu. Ama aksinin mahkeme kararıyla öngörülmesi de engellenmemiş. Burada hem arama motoru operatörünün hem de ilgili kişi tarafından unutulma hakkı kullandırılmadığı gerekçesiyle yapılacak bir şikayette konuyu incelemek durumda olacak AB Üye Ülkesi yerel mahkemeleri ya da veri koruma otoritelerinin, her bir olay özelinde haber alma özgürlüğü ve ilgili kişinin kişilik hakları arasındaki dengeye bakması gerekiyor. Her durum özelinde hangisi ağır basıyorsa ona göre kararlarını vermeliler.

Bu hiç kolay değil, ama karar toplumun haber alma özgürlüğünün korunmasının ne kadar kutsal olduğunu bize bir kere daha hatırlatıyor.