6663 Sayılı Kanun ile 4857 Sayılı İş Kanunu'nda Yapılan Değişiklikler

6663 Sayılı Kanun 10.02.2016 günlü Resmi Gazetede yayımlanmış ve yürürlüğe girmiştir. 6663 Sayılı Kanunla, 4857 Sayılı İş Kanunu’nda yapılan değişiklikler kısaca şöyle

Ücretsiz izin hakkı ile ilgili yapılan değişiklikler ve kadın işçiye tanınan yarım zamanlı çalışma hakkı

• 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesinde yer alan doğum öncesi ve sonrası ücretli analık izni süreleri, analık izninin sona ermesinden sonra kadın işçiye tanınan 6 aya kadar ücretsiz izin hakkı ve yine çocuk bir yaşına gelen kadar günlük 1.5 saatlik süt iznine ilişkin düzenleme maddedeki yerini aynen korumuştur.

Yapılan değişiklikle, hali hazırda kanunda yer alan bu haklara ilaveten, doğum sonrası analık izninin bitiminden itibaren kadın işçiye talebi halinde;

-Birinci doğum için 60 gün;

-İkinci doğum için 120 gün;

-Üçüncü ve daha fazla doğum için 180 gün süre

boyunca kanuni haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin hakkı tanınmıştır 

Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün ekleneceği ve ayrıca çocuğun engelli doğması hâlinde bu sürenin üç yüz altmış gün olarak uygulanacağı da özel olarak düzenlenmiştir. Bu süreler zarfında süt izni hükümlerihükümlerinin uygulanmayacağı da açıkça belirtilmiştir.

Belirtmek gerekir ki; 4857 Sayılı İş Kanunu’na 6663 sayılı Kanun ile getirilen düzenlemede, belirtilen bu sürelerle ücretsiz izne ilave olarak ayrıca 6 aya kadar ücretsiz izin kullanılıp kullanılamayacağı net değilken; 08.11.2016 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 29882 Sayılı Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik [“Yönetmelik”] bu konuya netlik getirmiştir. Çalışanın, 60 günden 180 güne kadar çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin hakkı ile 6 aya kadar ücretsiz izin hakkını ancak seçenekli olarak kullanabileceği Yönetmelik’in 6. Ve 7. maddelerinde açıkça düzenlenmiştir.

Yukarıdaki sayılan süreler içerisinde kadın işçinin ücretsiz izin kullanmak istemesi halinde;

-          analık izninin bitiminden itibaren 30 gün içerisinde İş Kur’a müracaat etmesi[1], 

-          doğumdan önce adına 600 gün süre ile İşsizlik Sigortası primi bildirilmiş olması

-          fiilen haftalık çalışma süresinin yarısı kadar çalışması

şartıyla İşsizlik Fonundan kadın işçiye yarım çalışma ödeneği ödeneceği, kanuna getirilen bir başka yenilik olarak karşımıza çıkmaktadır.[2]

Yarım çalışma ödeneğinin süresi, haftalık yasal çalışma süresinin yarısı (22,5 saat) kadar; günlük tutarı ise günlük asgari ücretin brüt tutarı olacak şekilde belirlenmiştir.

Burada da 22,5 saatlik haftalık yarım zamanlı çalışma süresinin haftanın günlerine ne şekilde bölüneceği, getirilen düzenlemede açıklanmış değildir. Kanunun lafzında yer alan “haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin” ifadesinden, bu sürelerin günlük çalışma süresinin yarısı olacak şekilde uygulanabileceği ya da haftalık çalışma süresinin yarısına tekabül edecek şekilde haftanın belirli günlerine dağıtılarak düzenlenebileceği anlaşılmaktadır.

• Bir diğer husus ise kadın işçiye İşsizlik Fonundan yapılacak bu ödemenin tutarının günlük asgari ücretin brüt tutarı olarak belirlenmiş olmasının, asgari ücretin üzerinde ücret alan işçiler bakımından nasıl uygulanacağıdır

Bu uygulama her ne kadar asgari ücretle çalışan işçi bakımından herhangi bir hak kaybı yaratmasa da, asgari ücretin üzerinde ücretle çalışan işçiler bakımından, aynı ödeneği alacak olmaları nedeniyle hak kaybı yaratacaktır.

• Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde, doğum sonrası kullanılamayan sürelerin babaya kullandırılacağı da yine kanuna getirilen yeniliklerdendir.

Bu düzenlemenin lafzında yer alan “kullanılmayan süreler”in yalnızca analık iznine mi ilişkin olduğu yoksa kadın işçinin 6 aya kadar ücretsiz izin hakkının da babaya kullandırılması şeklinde yorumlanıp yorumlanamayacağı açık değildir. 

Ebeveynlere getirilen kısmi süreli çalışma hakkı[3]

• Yukarıda sayılan sürelerin bitiminden sonra, ebeveynlerden birinin, çocuğunun mecburi ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden aybaşına kadar bu maddeye göre kısmi süreli çalışma talebinde bulunabileceği şeklinde bir düzenleme getirilmiştir. Bu düzenleme ile işçiden gelen bu talebin işverence karşılanacağı ve bu talebin geçerli fesih nedeni sayılamayacağı belirtilmiştir.

• Diğer yandan, aynı düzenleme kapsamında kısmi süreli çalışmaya başlayan işçinin, aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak üzere ve en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirmek kaydıyla, tam zamanlı çalışmaya dönebileceği ve bu durumda işçinin yerine alınan işçinin iş sözleşmesinin kendiliğinden sona ereceği şeklinde bir hükme yer verilmiştir. Bu düzenleme ile ortaya çıkan “ikame işçi”nin iş sözleşmesinin, işveren tarafından hangi işçinin yerine alındığı da açıkça belirtilmek suretiyle, izin kullanan işçinin tam zamanlı çalışmaya döneceği süreye kadar olan süre için, belirli süreli bir iş sözleşmesi olarak yapılması gerekmektedir.

•   Ebeveynlerden birinin çalışmaması hâlinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamayacağıdır. 

Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen işçilerle ilgili düzenlemeler

• Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinene çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren sekiz hafta analık hâli izni kullandıracağı ifade edilmiştir.

• Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferiden evlat edinenler de çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten itibaren kısmi süreli çalışma talebinde bulunabileceklerdir.

• Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri halinde haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin kullanabilecekleri gibi, yine bu süre zarfında yukarıda belirtilen şartların oluşması halinde yarım çalışma ödeneği de alabileceklerdir.

• Son olarak üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferiden evlat edinenler de çocuğun fiilen teslim edildiği tarihten itibaren 6 aya kadar ücretsiz izin hakkından faydalanabileceklerdir.

Anılan değişikliklerin yürürlük süresi ve uygulanması

6663 Sayılı Kanun’la 10.02.2016 tarihi itibariyle getirilen yenilikler ilk bakışta olumlu görünmekte ise de uygulanması esnasında özellikle işverenler nezdinde birçok zorluk ve karışıklığa yol açacağı düşünülmektedir.

Yeni düzenlemelerin uygulama usul ve esaslarının Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu, Kurum ve Hazine Müsteşarlığı tarafından yayımlanacak yönetmeliklerle birlikte daha detaylı ve sağlıklı yorumlanması mümkün olacaktır.

Bu düzenlemeler çerçevesinde 08.11.2016 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren 29882 Sayılı Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik ile ilgili bkz:

***

[1]Eğer işçi analık izninin bitimi tarihinden itibaren mücbir sebepler dışında 30 gün içerisinde başvuruda bulunulmaz ise, başvuruda gecikilen süre doğum sonrası yarım çalışma ödeneği almaya hak kazanılan toplam süreden düşülerek ödeme yapılır.

[2]Burada öngörülen yarım zamanlı çalışmanın, uygulamada bilinen kısmi süreli çalışma ile karıştırılmaması gerekir; zira yarım zamanlı çalışma modeli kanuna yeni giren ve sadece kadın işçi için öngörülmüş yeni bir çalışma modelidir.

[3] Hangi sektör veya işlerde kısmi çalışma yapılabileceği ile uygulamaya ilişkin usul ve esaslar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca Bakanlığınca çıkarılan 29882 Sayılı Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik ile belirlenmiştir.