Reklam Kurulu’ndan Dijital Platformlara Yönelik Emsal Niteliğinde Kararlar

Reklam Kurulu, 17 Nisan 2025 tarihli 356 sayılı toplantısında, Türkiye’nin önde gelen e-ticaret ve hizmet platformları hakkında önemli kararlar verdi. Amazon Turkey, Hepsiburada ve Green Motion Araç Kiralama markalarıyla ilgili yapılan incelemelerde, tüketici şikâyetleri doğrultusunda alınan kararlar, dijital mecralarda kullanıcı deneyimi yönetimi, fiyat şeffaflığı ve haksız ticari uygulama sınırlarının nasıl çizileceğine dair önemli mesajlar taşıyor.

1. Kullanıcı Yorumlarında Ayrımcı Filtreleme

Amazon Turkey Perakende Hizmetleri Ltd. Şti. (“Amazon”), amazon.com.tr adresli e-ticaret platformunda yer alan tüketici değerlendirme sistemine yönelik bir şikâyet üzerine Reklam Kurulu tarafından incelendi.

Şikâyet konusu olayda, bir tüketicinin satın aldığı ürünlere ilişkin teslimat sorunlarını içeren olumsuz yorumlarının yayımlanmadığı, buna karşın benzer içerikteki olumlu yorumların yayımlandığı tespit edildi. Amazon, bu uygulamayı "Topluluk Kuralları" çerçevesinde savunarak, teslimat, paketleme ve satıcı deneyimlerine ilişkin yorumların ayrı sayfalarda değerlendirildiğini belirtti.

Ancak Reklam Kurulu, bu kuralın çelişkili uygulandığını, özellikle olumsuz içeriklerin sistematik şekilde bastırıldığı izlenimi doğduğunu değerlendirdi. Sonuç olarak: Tüketicinin ekonomik davranışlarını önemli ölçüde etkileyen, Tüketici yorumlarının tarafsız şekilde değerlendirilmediği, Aldatıcı ve yanıltıcı uygulama niteliği taşıyan bu ticari uygulamanın hukuka aykırı olduğunu değerlendirerek Amazon hakkında 863.580 TL idari para cezasına ve anılan ticari uygulamaların durdurulmasına karar verilmiştir.

Diğer taraftan, D-Market Elektronik Hizmetler ve Ticaret A.Ş. tarafından işletilen hepsiburada.com adresli platformda (“Hepsiburada”), tüketici tarafından yapılan olumsuz bir ürün değerlendirmesinin yayımlanmaması üzerine Kurul incelemesi başlatılmıştır.

Yorumun, ürünün bozuk çıktığı, teknik servis desteği alınamadığı ve kullanıcı deneyiminin olumsuz olduğu yönünde ağır ifadeler içerdiği görülmüştür. Ancak şirket, yorumun belirli içerik kurallarına uymadığı gerekçesiyle yayımlanmadığını belirtmiş ve diğer benzer nitelikli ancak ağır ifadelerin yer almadığı yorumların yayımlandığını da belgeleyerek uygulamanın keyfî değil sistematik olduğunu göstermiştir.

Kurul, yapılan değerlendirme sonucunda; Yorumların platform kuralları çerçevesinde denetlendiği, Tüketici yorumlarının toplu şekilde bastırılmadığı, Ticari uygulamanın tüketiciyi aldatıcı nitelikte olmadığı gerekçeleriyle mevzuata aykırılık bulunmadığına hükmetmiştir.

2. Seçili Kutucukların Tüketici İradesine Aykırılığı

Reklam Kurulu, Hepsiburada Premium isimli ücretli üyelik sisteminin tanıtım ve pazarlamasında kullanılan yöntemleri inceledi. Yapılan tespitlere göre ödeme aşamasında tüketicilere indirim veya ücretsiz kargo gibi avantajlar sunulurken, “Hepsiburada Premium” üyelik kutucuğu otomatik olarak seçili biçimde gösterilmiştir. Bu uygulama, tüketicilerin ödemenin sonunda üyelik sistemine farkında olmadan dahil olmalarına neden olabilecek bir nitelik taşıdığından Reklam Kurulu bu uygulama hakkında; tüketicilerin bilinçli karar verme sürecine zarar verdiği, tüketicinin iradesine aykırı şekilde üyelik kaydının oluşmasına sebebiyet verebileceğini, tüketici lehine bir fayda sağlansa dahi, irade serbestisi olmaksızın gerçekleştirilen bu tür yönlendirmelerin haksız ticari uygulama teşkil edebileceği gerekçeleriyle 550.059 TL idari para cezasına ve anılan ticari uygulamaları durdurma cezası vermiştir.

Reklam Kurulu’nun bu kararında özellikle tüketicilerin hiçbir olumsuz dış etkiye maruz kalmadan tamamen kendi iradelerine dayalı şekilde karar verebilmesi gerektiğine, tüketici lehine dahi olsa, yönlendirici tasarımların yer almaması gerektiğine vurgu yapmaktadır.

3. Tüketiciye Açıkça Sunulmayan Ön Koşullar

Reklam Kurulu’nun kararına konu olayda tüketici, Yolcu360 platformu aracılığıyla bir aracı online olarak kiralamak amacıyla rezervasyon yapmış ve hizmet bedelini peşin ödemiştir. Ancak aracı teslim almak için ofise gittiğinde, firma tarafından FİNDEKS skoru sorgulaması yapılmış ve bu skorun yeterli bulunmaması sebebiyle araç teslim edilmemiştir.

Platformda yer alan “Kiralama Koşulları” bölümünde, bu skorlama sürecine Yolcu360’ın müdahale etmediği ve sorumluluğunun bulunmadığı belirtilmişse de Reklam Kurulu, bu bilginin kiralama işlemi sırasında tüketiciye açık, anlaşılır ve görünür şekilde sunulmadığına ve dolayısıyla 550.059 TL idari para cezasına ve anılan ticari uygulamaları durdurma cezası vermiştir.

Reklam Kurulu’nun bu kararında özellikle aracı hizmet sağlayıcı platformlar ile hizmet sağlayıcı şirketlerin ortak tanıtım ve satış faaliyetlerinde şeffaflık, bilgilendirme yükümlülüğü ve sorumluluk paylaşımı konularının dikkatle ele alınması gerektiğini ortaya koymaktadır. Tüketiciye sunulan hizmetlerde; ön koşulların açık ve görünür şekilde belirtilmesi, aracı platformların “sadece ilan yayımlayıcı” pozisyonuyla sorumluluktan kaçınmaması, her iki tarafın da ticari sorumluluğu paylaşması gerektiğine vurgu yapmaktadır.

SONUÇ

Bu kararlar, yalnızca ilgili şirketler için değil, Türkiye’de faaliyet gösteren tüm dijital platformlar için önemli birer emsal teşkil etmektedir. Tüketicinin korunmasına ilişkin mevzuatın kapsamı, sadece reklam içerikleriyle sınırlı kalmayıp, tüm ticari iletişim, satış koşulları ve arayüz tasarımlarına da sirayet etmektedir.

Hizmet sağlayıcılar ve aracı platformların, ticari uygulamalarını Reklam Kurulu kararları ışığında yeniden gözden geçirmeleri ve proaktif bir uyum stratejisi benimsemeleri artık bir tercih değil, hukuki bir zorunluluktur.