Vardiyalı Çalışmalar Ve Kadınların Gece Çalışmaları Hakkında Yapılan Değişiklikler

19.08.2017 tarihli ve 30159 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ve “Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile birlikte çalışma sürelerinin uzatılmasını temel alan bir takım değişikliklere yer verilmiştir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun, gece çalışmalarının, kadın ya da erkek çalışan ayrımı yapmaksızın yedibuçuk saatten fazla olamayacağını düzenleyen 69 maddesine, 2015 yılında yapılan değişikliklerle eklenen “Ancak, turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir.” şeklindeki istisnanın uygulamasını düzenleyen iki yönetmelikte değişiklikler yapılmıştır. Bu değişikliklerden biri genel uygulamayı düzenlerken, diğeri kadın işçilerin gece postalarında çalışmasıyla ilgilidir.

Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 7. ve 12. maddelerinin değişiklikten önceki ve sonraki halleri aşağıdaki gibidir:

Madde 7 - Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, İş Kanununun 42 ve 43 üncü maddeleri ve 79 sayılı Milli Korunma Suçlarının Affına, Milli Korunma Teşkilat, Sermaye ve Fon Hesaplarının Tasfiyesine ve Bazı Hükümler İhdasına Dair Kanunun 6 ncı maddesi ile 4857 sayılı İş Kanununun 70 inci maddesinde öngörülen Yönetmelikte belirtilen haller dışında, işçilerin gece postalarında 7,5 saatten çok çalıştırılmaları yasaktır.

Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan bir postanın çalışması, gece çalışması sayılır. 

Madde 7 – (Değişik - R.G.: 19.8.2017 - 30159 / m.2) Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, 4857 sayılı Kanunun 42 ve 43 üncü maddeleri ile 70 inci maddesinde öngörülen yönetmelikte belirtilen haller dışında işçilerin gece postalarında 7,5 saatten çok çalıştırılmaları yasaktır. Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir. Bu fıkranın uygulanmasında;

a) Turizm hizmet yürütülen işler; ilgili mevzuatı uyarınca Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından turizm işletmesi belgesi veya turizm yatırımı belgesi verilen ya da belediye tarafından turizm işletmesi olarak faaliyet göstermek üzere işletme belgesi verilen tesislerde,Madde 7 – (Değişik - R.G.: 19.8.2017 - 30159 / m.2) Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, 4857 sayılı Kanunun 42 ve 43 üncü maddeleri ile 70 inci maddesinde öngörülen yönetmelikte belirtilen haller dışında işçilerin gece postalarında 7,5 saatten çok çalıştırılmaları yasaktır. Ancak turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir. Bu fıkranın uygulanmasında;
Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan bir postanın çalışması, gece çalışması sayılır. 

b) Özel güvenlik hizmeti yürütülen işler; 10/6/2004 tarihli ve 5188 Sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun kapsamında İçişleri Bakanlığınca faaliyet izni verilen özel güvenlik şirketlerinde veya özel güvenlik görevlisi olarak herhangi bir işyerinde,

c) Sağlık hizmet yürütülen işler; Sağlık hizmeti sunan ve/veya üreten; gerçek kişiler ile kamu ve özel hukuk tüzel kişilerin işyerinde ve bunların tüzel kişiliği olmayan şubelerinde, 24/5/1983 tarihli ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanununda tanımlanan sosyal hizmet kuruluşlarında, çalışan işçiler ile bu iş yerlerinde alt işveren tarafından çalıştırılan işçileri kapsar.

Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan bir postanın çalışması, gece çalışması sayılır.

Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere, genel bir uygulama olarak gece çalışmalarının Turizm, Özel Güvenlik ve Sağlık Hizmeti yürütülen işler yönünden, İş Kanunu’nun 69. Maddesindeki değişiklikten yaklaşık 2 yıl sonra kanundaki düzenlemeye uygun hale getirilerek, bu çalışanların yazılı onaylarının alınması koşuluyla 7,5 saatin üzerinde çalışmalarına olanak tanınmıştır.

Bir diğer değişiklik ise, yönetmeliğin 12. maddesindedir. Bu maddenin eski haline göre, postalar halinde işçi çalıştıran tüm işverenler Bölge Müdürlüklerine, her postada çalışacak çalışanların sağlık raporları ile isim listelerini ibraz etmekle yükümlü tutulmakta iken, değişiklikle birlikte, bundan böyle işverenlerin bu belgeleri Bakanlıkça talep edildiğinde sunmak üzere hazır etmeleri yeterli sayılmıştır.

Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik’in 5. Maddesinin değişiklikten önceki ve sonraki hali aşağıdaki gibidir:

Yine yukarıdaki tablodan görüleceği üzere, kadın çalışanlar bakımından, her ne koşulda olursa olsun gece postasında yedibuçuk saatten fazla çalıştırılmalarını engelleyen bir düzenleme mevcutken, bu yönetmelikte yer alan düzenlemenin de İş Kanunu’nun 69. Maddesine ve Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 7. Maddesine uyumlu hale getirildiği ve kadın çalışanların da artık Turizm, Özel Güvenlik ve Sağlık Hizmeti yürütülen işlerde yazılı onayları alınarak yedibuçuk saatten fazla çalıştırılmaları mümkün hale gelmiştir. 

Her ne kadar, iki yönetmelikte yer alan düzenlemeler de üç sektörle sınırlı tutulmuş ve bunun yanı sıra yazılı onay şartı getirilmiş ise de; uygulamada, çalışanlardan işveren baskısı altında alınacak onayların sıhhatinin tartışmalı olacağı açıktır. Diğer yandan, bu çalışmaların yedibuçuk saatin ne kadar üzerinde olacağı konusunda da bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Bu durumda da İş Kanunu’nun 63. Maddesinin göndermesiyle İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nin 4. maddesinde yer alan “Günlük çalışma süresi her ne şekilde olursa olsun 11 saati aşamaz” ve 41. maddesinde yer alan “Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamaz” şeklindeki düzenlemelerin, bu anlamda sınırlayıcı olması gerektiği düşünülmektedir.

***